Side:Brandt - Forelæsninger over den norske Retshistorie 2.djvu/120

Denne siden er korrekturlest

M. L. I. 5 og 10 med 4 Mark til Kongen, og samme Bod sætter M. L. 1. 8 for Dombrud i Almindelighed, hvilket dog alene er at forstaa om Misgjerningssager, der drog útlegð efter sig, og hvor Dombruddet allerede ved Rb. 1164 (G. L. 32, F. L. V. 46) var belagt med 15 Marks Bod til Kongen foruden 18 Ører til Domhaveren.^[1]

III. Bedrageri (fox, flærð, fár, fals) omtales paa mange Steder i Lovene, saasom: ulovligt eller uhjemlet Salg og Fremlaan (G. L. 48 og 49; M. L. VIII. 19); dobbelt Pantsætning (G. L. 50; M. L. VIII. 20); Svig under Arveskifte (G. L. 123; M. L. V. 18); Svig ved Værgemaal (F. L. IX. 23, 28, XL 9; M. L. V. 3); Svig i Fuldmagtsforhold (F. L. XIV. 1 og 2; M. L. VI. 17 eg VII. 26 og 7) m. fl. Det synes ikke i Almindelighed at have medført særskilt Bod, men dog at have været anseet for en vanærende Handling, ligesom den regelmæssige Bod for Retsfornægtelse selvfølgelig maatte komme til Anvendelse, naar Bedrageren nægtede at oprette Modparten hans Tab (jfr. ovf. § 32). Af særskilte Straffebud forekommer alene G. L. 40, der sætter en Bod af 3 Mark til Kongen for Salg af falske Varer (þat er fár sé í), men tillige antyder, at anden Svig i Handel alene medfører Erstatningsansvar.^[2] – Det tilsvarende M. L. VIII. 10 sætter

↑ Jfr. Hertzberg, Den ældste norske Proces, S. 100 fgg.
↑ Nú skulu kaup øll halda handsalað ok þau, er váttar vitu, ef þeir menn kaupast, er kaupum sínum eigu at ráða, nema maðr seli úheimilt eða sé far í; þá skal kaup þat aptr ganga, en hinn hafi andvirði sitt. Engi várr skal selja øðrum fox né flærð; en sá er fár gerir í, hann er sekr mørkum þrem. Þat er alt fár, er menn meta til fárs; ef maðr kaupir sand eða saur, þar sem hann hygst kaupa mjøl eða smjør, ok allt þat, er eigi má útan á sjá. Øll skulu halda handsalað mál, þau er halda megu; þat má eigi halda, ef þú selr manni þat, er þú hefir fyrr øðrum selt. En ef sá hefir hønd at, er síðar keypti þá má hann halda skiladómi fyrir kaupi sínu. Nú á sá kaup at hafa, er fyrri keypti, ef hánum fullnast vitni at skiladómi; þá er þeim kaupfox, er síðar keypti; þá skal hann skírskota undir valenkunna menn. Þat er ok kaupfox, ef maðr kaupir þat, er hinn átti ekki í, er seldi; nema at þess ráði væri selt, er átti. Nú skal hann hitta þann, er hánum seldi, og heimta sitt af hánum. En ef hann vill eigi í hønd hánum selja, þá skal hánum heim stefna ok njóta vátta sinna, at þú létst at løgum laust, ok krefja hann fjár þíns, ok leggja hánum ran við.

[1] Jfr. Hertzberg, Den ældste norske Proces, S. 100 fgg.

[2] Nú skulu kaup øll halda handsalað ok þau, er váttar vitu, ef þeir menn kaupast, er kaupum sínum eigu at ráða, nema maðr seli úheimilt eða sé far í; þá skal kaup þat aptr ganga, en hinn hafi andvirði sitt. Engi várr skal selja øðrum fox né flærð; en sá er fár gerir í, hann er sekr mørkum þrem. Þat er alt fár, er menn meta til fárs; ef maðr kaupir sand eða saur, þar sem hann hygst kaupa mjøl eða smjør, ok allt þat, er eigi má útan á sjá. Øll skulu halda handsalað mál, þau er halda megu; þat má eigi halda, ef þú selr manni þat, er þú hefir fyrr øðrum selt. En ef sá hefir hønd at, er síðar keypti þá má hann halda skiladómi fyrir kaupi sínu. Nú á sá kaup at hafa, er fyrri keypti, ef hánum fullnast vitni at skiladómi; þá er þeim kaupfox, er síðar keypti; þá skal hann skírskota undir valenkunna menn. Þat er ok kaupfox, ef maðr kaupir þat, er hinn átti ekki í, er seldi; nema at þess ráði væri selt, er átti. Nú skal hann hitta þann, er hánum seldi, og heimta sitt af hánum. En ef hann vill eigi í hønd hánum selja, þá skal hánum heim stefna ok njóta vátta sinna, at þú létst at løgum laust, ok krefja hann fjár þíns, ok leggja hánum ran við.

[1]

[2]