Side:Brandt - Forelæsninger over den norske Retshistorie 2.djvu/249

Denne siden er korrekturlest

Betydning som Bekræftelse paa Forholdets Notorietet, som uformeligt med Bevisets Stilling til Domsafgjørelsen. En objektiv Lovregel for Løsningen af Vidnestrid maatte saaledes haves, da Sagen maatte foreligge Tinget enten som bevist eller ubevist. Den almindelige Regel var da, at Vidnernes Antal gjorde Udslaget, saa at den Part, som havde eet Vidne mere end Modparten, sejrede (G. L. 60, 86, 124, 266, B. K. R. (II) 10). Var der lige mange for og imod, sejrede de, som først blev førte, altsaa i Regelen Sagsøgerens. – Dette var ogsaa i sig selv ganske konsekvent, aldenstund Afgjørelsen skulde være et Udtryk for Almenhedens Opfatning af Forholdet.

Allerede i de ældre Love spores imidlertid en Overgang, idet man i Vidneprovene mere søger et Udtryk for Sandheden, hvorpaa Afgjørelsen skal bygges. Saaledes skulde i Grænsetvistigheder om Udmark efter G. L. 86 og F. L. XIII. 25, hvis der stod lige mange Vidner for og imod, den af Parterne sejre, som med sin Ed vilde bekræfte sin Ret: men ifald enten begge Parter eller ingen af dem vilde sværge, skulde det omtvistede Stykke deles lige mellem dem. Ved F. L. XIII. 24^[1] og B. R. 143, – der selv forkynder sig som en nyere Regel, – blev det derefter i Almindelighed bestemt, at i alle Sager, hvor der stod vidner imod Vidner, skal Parterne strax paa Stevnet opnævne hver 6 upartiske

↑ F. L. XIII 24: Ef menn etjast vitnum á fyrir kapps (skaps) saker eðs sveitar, um hvatki mål er bet er, ok hefir annarr tveim váttum fleira, þá nefni þeir þegar á stefnu 12 bœndr hina gegnstu ok hina elztu innan fylkis ok þá, er engan hlut hafi átt í med þeim, 6 hvárttveggja þeirra; en sá er eigi vill nefna, láti sitt mál. En þeir 12, er til eru nefndir, þá virði vitni þeirra, hvárt sem þeim þykkir fyrir guði réttligra vera, ok hafi sá sitt mál, er þeim synist at réttari hafi, ef þeir verða allir á eitt sáttir. En ef þá skil á, þá hafi þeir sitt mál, er fleiri eru saman. En ef allir verða jafnmergir, þá hafi þeir sitt mál, er einhverr vill ór annars føruneyti. Því til guðs skjóta fyrir sætter saker, at þess mál sýnist oss réttligra fyrir guði. En ef sérhvárir kallast rétt hafa, ok skjóta því til guðs er hvárumtveggja flokki, þá sé skipt máli með þeim í miðju í sundr, er þá skill á. En því er þetta mál gert, at opt eru ill vítni ofsuð fyrir kapps (skaps) sakar, ok lætr opt hinn liðlausi sitt mál; þó at hann hafi réttari.

[1] F. L. XIII 24: Ef menn etjast vitnum á fyrir kapps (skaps) saker eðs sveitar, um hvatki mål er bet er, ok hefir annarr tveim váttum fleira, þá nefni þeir þegar á stefnu 12 bœndr hina gegnstu ok hina elztu innan fylkis ok þá, er engan hlut hafi átt í med þeim, 6 hvárttveggja þeirra; en sá er eigi vill nefna, láti sitt mál. En þeir 12, er til eru nefndir, þá virði vitni þeirra, hvárt sem þeim þykkir fyrir guði réttligra vera, ok hafi sá sitt mál, er þeim synist at réttari hafi, ef þeir verða allir á eitt sáttir. En ef þá skil á, þá hafi þeir sitt mál, er fleiri eru saman. En ef allir verða jafnmergir, þá hafi þeir sitt mál, er einhverr vill ór annars føruneyti. Því til guðs skjóta fyrir sætter saker, at þess mál sýnist oss réttligra fyrir guði. En ef sérhvárir kallast rétt hafa, ok skjóta því til guðs er hvárumtveggja flokki, þá sé skipt máli með þeim í miðju í sundr, er þá skill á. En því er þetta mál gert, at opt eru ill vítni ofsuð fyrir kapps (skaps) sakar, ok lætr opt hinn liðlausi sitt mál; þó at hann hafi réttari.

[1]