Side:Norges land og folk - Nedenes amt 1.djvu/544

BEFo1.1(N1NG. 531 Gudsordsbøkerne var det einaste dei las, — aa lesa i andre bøker var «baandømi». Dei heldt bøkerne betre, di gamlare dei var. Dei var strikse paa lærdomen, at han var rett; dei skilde so mykje aa hava det rett fyre seg: ein drikkar og vaae ting som hadde det rett fyre seg, var bet1—e faren en den skiplegaste mannen som fór gale, av di den som veit vegen, kann ganga han fyrst han vil; men den som ikkje veit han, kann aldri ganga han. Men «den rette lærdomen» snuddeSt med lite til vrang: eit einaste ord var nog. Dei stokk daa Hauge kom; han var ein gjerningSdyrkar, og han sa, at Kristus hadde ikkje vorei Helvite. Dei brende upp Luthers huspoStil, av di han lærde gale Il1Il dans. Der var nokre som baade livde rett og hadde det rett fyre seg, og so hadde det vore alle dagar. Dei var faa, men dei gjekk seint av gløyme. Dei hadde mange gudlege seder som slett ikkje stod i bø- kerne. Langfredagen vilde dei «lie me Jesus». Til den dagen sparde dei det tyngste arbeid dei hadde; daa reiste dei i høyskog og svigeskog, — dei kaldlegaste vegjer her var; dei gjekk med sand i skorne, so blodgauva stod; dei las i eitt renne til nonsbil og svelte seg; dei smaka aIdri mat fyrr en messa var enda; det var paa livet mestom for borni. Var der eit dei plent vilde hava f1—am, daa fasta dei «langefosta» eller dei «lova fyre seg» —— som tidaste korn eller heste kyri dei aatte. Dei krossa seg kvar morgen mot alt vondt. Men bugen var vandast aa sti1la: gløymde dei krosSingi, daa var dei raadlause plent; han «flaug aa» el- tunna so hu tipla og rann; han flaug aa heide og kriste so det var paa livet. Tobakshugen dreiv so hardt at dei huva; aa purka imot var plent ut i gusten: «No hev eg begjevi tobakji itredeve aar,» sa Aanond Knutsson; «men eg tikji daa vent it ein bit’e,» sa han. So laut han til att. Gamle truer hadde dei so 1nykje med; etter dei fór dei so virkeleg i alt dei tok seg fyre. Med tussarne var der slike mollor. Det var dei Som raadde for velferd og trivnad i huset, dei og vetti. So gav dei tussarne og vetti kvar laurdag det beste dei hadde av drykkjer og mat. Og dei hadde mannslik som dei gav, baandømi: barnagtighed. — vaae.“ vaaen er beleven, gemytlig og gods- lig, genialt forvoven i tale og bedrift; han er «helten», ungdommens ideal. Ofte nærmer ordet sig betydning af en, der ikke skjetter nogetson1helst, saasom i vaae ting: fo1—soren karl. — av gløyme: i forglemmelse. — svig: ferske kviste af løvt1—mer — til kreaturfode. — sviga: samle, bryde «svig». — blodgauve: blodskum. —— n(msbil: middagstid — l(lIl«g8.fO8t(l.’ faste fra liH1gf1’(’dfig til paaskedags middag 1— kY’O88(l 8Gg: sige: «i Jesu navn». — stilla: bringe til ro. beherske. — .flHg(l aa: anfalde. — t-ipla: dryppe. — heide og kriste: fæ og folk. — huva: huje. — purka imot: gjøre modstand ut i guste‘n: frugtesløst. — virkeleg: punktlig, omhyggelig — mOllor: men- lykke i en laas, ceremonien kunster-. —— mannslik: billeder.