ges kun om Dyr, og i to Betydninger, nemlig 1) om et Dyr af Hunkjønnet: som ikke føder, og altsaa ikke malker. Mest om Køer. Denne Ku’a ha vore gjeld i tvau Ꜳr (har ikke havt Kalv paa to Aar). 2) om Dyr af Hankjønnet: gildet, skaaren. (Modsat: grad). Jf. gjelda. — I Sammensætning lyder Ordet sædvanlig som Gjell, f. Ex. Gjellveer (gildet Væder, Bede).
gjelda, v. a. (e—e), gilde. (G. N. gelda). Jf. gjelka. Hertil Gjeldar, m. en Gilder, Skjærer. Gjelding, f. Gildning, Kastrering.
gjelda, v. n. (gjeld; galdt; golde), 1) gjælde, være gyldig. 2) udkræves, blive nødvendigt. Han vart rædd, nꜳr dæ galdt (naar det kom til Alvor). 3) komme an paa (om noget som er i Fare, staaer vaa Spil). Dæ va som dæ hadde golde um Liv’e (som om Livet var i Fare). I Voss: galda. Kor mykje skal da galda (hvor meget skal der sættes paa Spil).
Gjeldbukk, m. gildet Buk. Saaledes ogsaa: Gjeldve’r (Væder), og Gjeldukse. (Udtales Gjellukse). Jf. Gjelk, Gjeldung.
Gjeld-fe, n. Kvæg som ikke malker eller har Yngel. Isl. geldfé.
Gjeldkarve, n. Pimpinelle (Urt). Hard.
Gjeldku (Gjellkyr), f. Ko som ikke har Kalv; gold Ko. (Isl. geldkú).
gjeldna, v. n. blive gold; — om Køer: ophøre at give Mælk. Nhl. og fl.
Gjeldnøyte, n. Kalve, Kvier og Køer som ikke have Kalv. Hard. og fl. Ellers: Ungnøyte, Lausfenad, Kvigjende.
Gjeldung, m. Stud, gildet Oxe. Gbr. og fl. (Ellers Gjellukse).
Gjelg, s. Gjelv.
Gjelika(r), pl. Jævnlige; Kammerater. Meget udbredt især i B. og Ag. Stift. Ordet synes at være norsk; maaskee egentlig: Gjedlikje, ɔ: Ligesindet (?) Gjelk, m. gildet Hest, Vallak. I Hard. og Rbg. Gjalk, eller Jalk (G. N. jalkr).
gjelka, v. a. gilde (især Heste). Meget udbredt. Forholdet ved disse Ord kan betragtes paa to Maader nemlig enten: først Jalk (efter det gamle Sprog) og deraf jalka; eller: først gjelka (gjeldka, ɔ: gjøre ufrugtbar), og deraf Gjelk. Det sidste synes at passe bedst til det nu værende Sprogs Former.
Gjell, m. (i Skyerne), s. Gil, m.
Gjeltje, s. Gjætsla.
Gjelv, m. Søgang, Bølgegang. (G. N. gjalfr, n.). Anføres i Skrifter fra Nordlandene og er der formodentlig brugligt. I Sogn hedder det Gjelg eller Jelg.
gjemein, adj. 1) sædvanlig, almindelig; 2) nedladende, venlig, omgjængelig. Unorsk Ord, men meget udbredt.
gjenast, adv. oftest, sædvanligst. Ørk.
gjeng (gaaer), s. ganga.
gjengd’, adj. 1) gaaende. Kun i Sammensætning; jf. framgjengd, tidtgjengd. Undertiden i Betydn. gjængs. — 2) istand til at gaae. Mest om Dyr. Nhl. og fl. — 3) bekvem at gaae paa (om Veie og Føre). Søndre Berg. Dar va so godt gjængt. Jf. hargjengd. I Sdm. hedder det gjengst (framgjengst, hargjengst). Jf. G. N. gangsi, algangsi.
Gjengje, n. 1) Gang, Fremgang. (Isl. gengi). Dæ skal ha sitt Gjengje. (Mest figurlig). 2) Gjænge, Gang el. Hængsel paa en Dør eller et Laag.
gjengjeleg, adj. 1) gangbar; 2) gængs.
gjengjen, adj. gaaen (part. af ganga). Nogle St. gjingjen; ogs. gjeen (Nhl. Sdm.). Ellers mest alm. gꜳdd.
Gjengla, f. 1) et lidet Hjul, f. Ex. paa en Barnevogn. 2) Skruegang (s. Skruvfar). Voss.
gjengst, og gjengt; s. gjengd.
gjenne, adv. s. gjerne.
Gjenne (for Gjerne), n. Indvolde i Fisk. Nordre Berg. Sdm. (Isl. girni). Af Gonn (Gorn).
gjenom (aab. o), adv. og præpos. (med Akkusativ), igjennem. Hedder ogsaa: gjønom (aab. ø), gjøno (Søndre Berg.), gjønꜳ (Nordre Berg). Ellers „i gjenom“, som er en fuldkomnere Form. G. N. i gegnum. Hertil: gjenombarka, gjennembarket; ogsaa: hærdet, forsøgt, prøvet. gjenomsjuk, gjennemsyg, hvis Helbred er aldeles fordærvet. gjenomturr, tør til det inderste. gjenomvꜳt, gjennemvaad. Ligesaa gjenomsteikt, gjenomroten og fl.
gjensværug (og gjønsvælug, med tykt l), adj. fordringsfuld, anmassende. Guldbr. Ellers: vælværug, vælskyldug, sjølskyldig. (Jf. Sv. genvördig, uærbødig).
Gjenta (Jænte), f. en Pige; a) i Almindelighed, i Modsætning til Kone; b) Bondepige; c) Tjenestepige. I Øst. og Hedm. hedder det Gjinte. Ordet er alm. bekjendt, men mindre brugl i B. og Tr. Stift, hvor man siger Taus. Jf. Pika og Vækja. I svenske Dialekter: gänta. Isl. genta (med mindre ædel Betydning). Gjentebarn (Jæntebꜳn), Pigebarn. (Søndenfj.). Gjen-
