Segner fraa Bygdom IV

Hallvard Bergh

Segner fraa Bygdom IV

Det norske Samlags Forlag, 1879 (s. iii-vii).

Segner fraa Bygdom.

IV.

Sogur m. m. fraa Valdris og Hallingdal

vеd

Hallvard Bergh.

---

Kristiania.

Det Norske Samlags Forlag.

Ringvolds Boktrykkeri.

1879.

Fyreord.

Alt i Masjonsaaret tok eg til aa uppteikna Æventyr og Folkesegner og fekk ikkje so reint litet helder. Det umsette eg daa paa Bokmaal; men som ventande var, misste dei fagre Folkedikt daa baade Daam og Lit: det var knapt nokk, eg sjølv drog Kjennsl paa deim i den nye Bunaden. So vart eg kjeid og grytte det alt paa Elden.

Fyrr ei nokre Aar sidan fekk eg Hug til aa freista aanyo; men i Millomtidi hadde me fenget fleire Kransar av Folkedikting herifraa. Allemann spaadde paa, at ikkje berre dei vænaste, men alle Blomarne voro longo sidan avhøystad; eg meinte det halvt so sjølv og; men med Kjærleik til Verket tok eg fatt: gjekk drjuge Snertand etter ei nokre Ordtøke og gjorde heile Dagsskeid etter eit Æventyr, som eg hadde fenget Spurlag paa, og idag hev eg daa den Gleda aa gjeva Sambygdingarne mine, og andre, dei beste Frukterne av dette Arbeidet mitt. Eg gjet um dette her, so eg fær Høve til aa uppmana Menn i andre Bygdarlag til aa skunda seg teikna ned den Folkediktning, som enno finnst, fyre det vert for seint. Nokot finnst det altid. Kor aud og arm ei Bygd er paa Dikt, so eig ho daa iminnsto Ordtøke. Tyskland og Spania hev ein Ordtøke-Samning paa 30,000, Ryssland endaa fleire. Gamle Norig kann her møta fram med berre eit litet Band: – dei ero ikkje uppskrivne!

Um Boki, som ho no er, hev eg faatt aa segja. Æventyri og største Deildi av Segnerne ero uppteiknad i Valdris; ein liten Lut av deim er ifraa Hallingdal; her hev eg og funnet ei nokre av Gaaturne. Maalet og Skrivemaaten er – som Lesaren ser – ikkje heiltupp eins allestader. Detta kjem seg nokot av di, at Manuskriptet hev vortet til smaatt um Senn, og nokot av di, at eg vilde faa Uttala i Valdris til aa høva ihop med Landsmaalet – Skilnaden imillom deim er i Grunnen heirsleg liten –; men den største Orsaki til dette er, at Boki er meint paa skal vera ein Spegill av Maalet, som det talast (av dei aldrugaste) i heile øvre Valdris. Eg hev soleids stendigt teket dei Ordi, som stod Fornmaalet nærast – det hev kvittad eit fyr meg, anten dei so hev høyrt heime i Vang, i øystre elder i vestre Slire. Eg veit nokk, at det eine Sokn hev Hug til aa sinna aat Tala i eit annat eit; – men jamleg er det dei ægtaste norske Ord, det vert lætt aat. Det er soleids berre Faakunna, som lær aat slikt. Nei! det eine Sokn hev myket aa læra av hitt. Nær Lesaren finn fleire ulike Former her jamsides i Boki, so er soleids detta ikkje berre Vingl, men med Vilje gjort so. – Fyr at Boki kunde verta lett-lesi er Skrivemaaten nokoleids etter Uttalen. – Eg lyt ikkje gløyma aa takka paa det beste E. Moen og mine mange andre Forteljarar.

Daa eg budde so langt ifraa, og Tidi var stutt, fekk eg Høve til aa lesa berre ei nokre Korrekturark, og dei med berre ein Gong. Dei verste Mistak, som ero komne inn i Boki, finnst uppreknad paa Misprentingstavla.

Fann daa Einkvar Hugnad i denne vesle Sogebundelen, skulde eg aldri ira paa alt Strævet med aa faa sankat og bundet han.

Ellestad den 17de Mai 1879.

H. B.

Innhaldstavle.

	Pag.
Fyreord	V.
Fraa Valdris:
Folke-æventyr:
Stygbødne	1.
Sutter-o-Sørg	7.
Børgarfrua	16.
Øskefot	31.
Guten so alder va rædd nokon Ting	26.
Ungdomsboke	28.
Friaren	38.
Seigdne:
Den store Foroe austpaa Ullvillsæte	39.
Dragardokka	43.
Maro	45.
Presten paa Vøss	47.
Presten i Lisslomisprestgarde	48.
Svenisen	49.
Røisen	51.
Han Hallvard paa Støle	53.
Han gamble Gudbrand Røbøle	53.
Peingkjelen nie Garde paa Høve	54.
Riddarsvae	55.
Svartedauin	56.
Kumdersjersanten	61.
Han Hallvard ve Lykkja	63.
Tenistgjenta	66.
Ho Rangdi Budeia	69.
Han Jørn Hilme	72.
Eit o anna or Skulehistorien i Valdris	74.
Laatta:
Voggelaatt	100.
Dokkelaatt	100.
Huldrelaatt	100.
Bulaatt	100.
Ordtøkje	102.
Hermestev	114.
Sporak ell Noperi	117.
Svar te Sporako	128.
Seigni fraa Hallingdal:
Han Thrond Grøndale	129.
Bjødnson i Liagardo	130.
Ho Birgjit Høvtuno	133.
Han Aadne Høvtuno	135.
Koparringja paa Thørpo	137.
Thronde’n	138.
Den fyste Garden i Gol	139.
Prestkjeringji paa Nes	139.
Høvtunskjeringji	140.
Ordtydingar	143.

Misprentingar.

Sida	3	Rad	19	ovantil:	ti	skal	vera	te
„	4	„	20	„	de	„	„	dæ
„	5	„	24	„	set	„	„	sett
„	6	„	18	„	elste	„	„	ellste
„	7	„	6	„	gyllande	„	„	gjyllande
„	8	„	16	„	stelte	„	„	stilte
„	10	„	17	„	ho	„	„	ho’
„	10	„	29	„	demæ	„	„	dæmæ
„	15	„	21	„	Sutter-o-Sørg	„	„	Sutter o Sørg
„	17	„	10	„	Falskheite	„	„	Falskheit te
„	18	„	22	„	Kjensl	„	„	Kjennsl
„	20	„	16	„	vill	„	„	vil
„	21	„	9	„	Fo’rstain	„	„	Forsta’in
„	22	„	15	„	nei Stain	„	„	nie Sta’in
„	24	„	5	„	en daa	„	„	endaa
„	26	„	4	„	gjeva	„	„	gjera
„	29	„	10	„	upp, o	„	„	upp o
„	32	„	16	„	faa se di	„	„	faa se te di
„	33	„	20	„	Liv, fyste	„	„	Liv fyste
„	35	„	15	„	Dala; ifraa	„	„	Dala, ifraa
„	37	„	18	„	dessa	„	„	dena
„	39	„	12	„	Neven	„	„	Nevin
„	42	„	29	„	laga	„	„	lage
„	44	„	3	„	Javdnen	„	„	Javndnin
„	65	„	2	„	børa	„	„	bora
„	67	„	8	„	ent	„	„	ennt
„	68	„	16	„	Sukkervatne	„	„	Sukkervatn
„	71	„	21	„	Kanona	„	„	Kanono
„	74	„	2	„	traakint	„	„	traukint
„	75	„	7	„	seta	„	„	sita
„	75	„	13	„	han	„	„	hono
„	76	„	15	„	versle	„	„	oversle
„	79	„	24	„	Skulemeistara	„	„	Skulemeistaro
„	81	„	18	„	halt	„	„	hælt
„	82	„	8	„	aa	„	„	aat
„	85	„	7	„	Lodda	„	„	Labba
„	86	„	31	„	Bilæte	„	„	Belæte
„	88	„	18	„	Roto	„	„	Rote
„	89	„	13	„	held dagstøtt	„	„	held paa dagstøtt
„	91	„	1	„	vet	„	„	Vet
„	91	„	9	„	Takstin	„	„	Taksten
„	92	„	26	„	høyres	„	„	høyrist
„	94	„	1	„	Svenskan	„	„	Svenskadn
„	96	„	22	„	Tjedne	„	„	Tjedn
„	104	„	7	„	i Lummun	„	„	aat Lummun
„	110	„	29	„	leva, so feig æ,	„	„	so lei æ,
„	119	„	13	„	ein Herre	„	„	sin Herre
„	120	„	6	„	lætst	„	„	letst

Denne teksten er offentlig eiendom fordi forfatteren døde for over 70 år siden.